Indisch Wetenschappelijk Instituut
 
C.J. van Bloemen Waanders (1892- ca 1938)


{1860:Semarang}1892
De sarong is oud, "in elk geval van 1900 ". En hij is heel bijzonder, vindt Gerry (Ngandjoek, Oost-Java, 1939). Want als je goed kijkt zie je dat er tekst op staat. De sarong komt uit Oost-Java, is op Celebes geweest, In Nederland, in de USA, in Canada en is nu weer in Nederland. Gerry heeft 'm van haar moeder gekregen, en die weer van háár moeder. Wanneer de sarong precies in de familie is gekomen, kan Gerry niet zeggen. Wel zag ze ooit "in het gedekkamp" dat haar moeder Jopie 'm droeg. En Jopie had verteld dat zij zich haar moeder nog herinnerde met de sarong. Jopie's moeder, Gerry's oma, dat was Oma Tientje. 

{1912:Malang}

1912
Tientje, voluit Christina Jeannette, was " een meisje, zo zei je dat vroeger, van Bloemen Waanders". Haar vader Jan (Johannes Franciscus Fredericus) was Majoor der Infanterie, en tevens directeur van 's-Lands Gevangenis in Batavia. Haar opa van vaderskant was resident van Kedoe. En oma van moederszijde was een meisje Muller von Czernicki. Welvarende families dus. Misschien dat Tientje de kostbare [Indisch: batik belanda]]-sarong voor haar verloving kreeg? Of anders voor haar huwelijk in 1912 met Karel August van de Bos uit Ambarawa, scheikundige in de suiker in Kraksaan? Waarschijnlijk kreeg ze hem van haar ouders, misschien hadden die hem al gekregen voor hun huwelijk in 1885. Een dergelijk huwelijkscadeau als onderdeel van de uitzet was heel gebruikelijk in die tijd, in die kringen. De motieven op het doek verwijzen immers naar vruchtbaarheid, voorspoed en liefde. 

  {1915:Probolinggo, Oost-Java, Indonesië}

1924
Eerst waren de motieven op de sarong een prachtige voorspelling van Tientjes leven. In de tijd dat ze haar drie dochters kreeg, en in Probolinggo op Oost-Java het welvarende leven leidde dat bij haar positie paste. Een groot huis op de suikerfabriek Oemboel waar haar man werkt, een uitgelezen garderobe, een auto uit Europa en een gouvernante voor de kinderen, dat hoorde er allemaal bij. Tot 1920. Tientje's man is van haar gescheiden en heeft haar laten opnemen in een verpleeghuis voor rijke dames. Volgens het familieverhaal had ze haar man betrapt met de gouvernante en toen ze dat openbaar wilde maken, liet haar man haar gek verklaren en opsluiten. Hij hertrouwt in 1924 met de gouvernante, maar sterft al het jaar daarop in zijn woonplaats Sitoebondo. De drie meisjes groeien op bij "oom Bloch", die -"nou ja, wel na elkaar hoor"- met twee van Tientjes zusters getrouwd is. En Tientje zelf? Zij blijft voor altijd in het verpleeghuis in Lawang bij Malang, tot ze ergens in 1938 overlijdt.

{1938:Malang, Indonesië}1943
Dochter Jopie bezoekt haar moeder nog een keer in Lawang, vlak voor haar overlijden. Kreeg ze bij die gelegenheid de sarong van haar moeder? Of toch eerder al, in 1934, toen ze trouwde met Jan Lang, controleur te Ngandjoek op Oost-Java? Hoe dan ook, als Jopie ergens tussen 1943 en 1945 in "het gedekkamp" bij Malang wordt geïnterneerd, draagt ze de sarong. Dat beeld staat Gerry nog haarscherp voor ogen. Terwijl ze toen nog niet eens wist dat Jopie haar moeder was. Want Gerry (1939) woonde bij haar opa en oma Lang, dacht gewoon dat zij haar ouders waren, en kwam pas op haar zesde in het gezin van Jan en Jopie wonen.

{1946:Makassar, Indonesië} 

1959
Wilde Jopie misschien iets goedmaken met haar dochter? Was dat de reden dat Gerry de sarong kreeg, en niet een van de andere kinderen? Ze kreeg hem in elk geval niet bij haar huwelijk, maar veel later. Eerst verhuisde de sarong nog mee met het gezin van Jopie. In 1946 van Malang op Oost-Java naar Makassar, Celebes. In 1949 naar Den Haag, Nederland. En in 1959 naar Royal Oak, Michigan in de Verenigde Staten. Al die tijd draagt Jopie de sarong "dicht bij zich", maar niet meer als kledingstuk. De kostbare doek ligt goed bewaard in haar linnenkast en komt er zelden uit. In Michigan trouwt Gerry haar jeugdliefde uit Den Haag Willem Alexander Henri Brückel, geboren in 1936 in Muara Enim, Sumatra, Indië, nu bosbouwer in Canada. Met hem krijgt ze drie kinderen, en woont ze beurtelings in Vancouver en Maleisië tot het gezin zich tenslotte in Sydney, Vancouver Island, Canada vestigt.

 {1959:Royal Oak, Michigan, USA} 

1986
Regelmatig bezoekt Gerry haar ouders, die sinds 1959 een Dutch Shop drijven in Royal Oak, Michigan, USA. En opeens ergens in de jaren '80, er was niet echt een aanleiding, krijgt dochter Gerry van moeder Jopie de sarong van oma Tientje, compleet met het verhaal over haar oma "die gek werd van verdriet". Nog geschokt door het dramatische van de vertelling, en verrukt van de geuren uit de stof, die haar "terug naar vroeger" in Indië, brengen, besluit Gerry de sarong juist niet op te bergen. Thuis in Sydney tornt ze de sarong los en hangt hem als doek boven haar bed. Maar kennelijk heeft ze de doek verkeerd om gehangen. Want pas als ze 's avonds via de spiegel tegenover haar bed naar de sarong ligt te kijken, ziet ze opeens verband tussen de letters. En leest ze voor het eerst de tekst die haar oma Tientje indertijd 'gek' gemaakt moet hebben: de ware Jacob.

 {1986:Sidney, Vancouver Island, Canada} 

2009
Aangespoeld in Nederland, na zoveel jaar: de sarong van Tientje. Het is een echte 'batik belanda', en vanwege de bijzondere kleur groen waarschijnlijk een echte sarong Prankemon. Dat wil zeggen dat de sarong afkomstig is uit het batikatelier van Carolina Josephina David von Francquemont, lijnrecht nazate van herzog Carl Eugen van Württemberg, die zes van zijn bastaardzonen met het Kaapregiment naar Indië stuurde. Carolina was in 1840 de eerste Indovrouw met een battikerij en maakte kostbare sarongs voor de Indische elite. Ze woonde en werkte eerst in Soerabaja en later in Semarang, Oost-Java, tot de aardbeving van 1867 een eind aan haar atelier en aan haar leven maakte. Het is duidelijk dat behalve Tientjes geschiedenis en Gerry's verhaal er nog veel meer vertellingen onder de motieven, de kleuren en de tekst van deze sarong liggen. En ook die zullen eens verteld worden. Ondertussen ligt de doek veilig in de batikcollectie van het Nationaal Museum van Wereldculturen in Amsterdam. Een waar museumstuk!

 

 

1892